Artikel ACADEMY Magazine 2025 | Speakers Academy® | Foto © Zorro Producties
De gemiddelde levensloop is turbulenter dan ooit. Tegelijkertijd zijn mensen nog steeds op zoek naar zekerheden en geborgenheid. Om het hoofd te bieden aan nieuwe behoeften in de samenleving zoeken corporaties, gemeenten en bedrijven naar een heldere visie op toekomstige sociaal demografische trends. Maar hoe ontwikkel je als organisatie een beleidsvisie voor de toekomst? Zijn de vereiste kennis en deskundigheid in voldoende mate beschikbaar? Adequate beleidsvisies op bijvoorbeeld het sociale domein of op volkshuisvesting kunnen niet zonder kennis van een bredere context. Want maatschappelijke trends moeten zo vroeg mogelijk worden gesignaleerd.
Jan Latten heeft als onderzoeker, prognosemaker en hoogleraar jarenlang ervaring opgebouwd met toekomstverkenning. Hij weet als geen ander nieuw opkomende sociale en demografische trends te signaleren en te vertalen naar maatschappelijke uitdagingen op langere termijn. Zijn duiding is altijd op feiten gebaseerd, maar gaat daarbij een dwarse visie niet uit de weg. Op basis van zijn deskundige kennis van cijfers heeft hij al diverse gemeenten, bedrijven en organisaties een stevige basis kunnen bieden voor het uitwerken van hun eigen beleidsvisies.
Demografie gaat verder dan aantallen
Om de toekomst te kennen moet je het heden begrijpen, denk bijvoorbeeld aan thema’s als individualisering of eenzaamheid. Als jonge mensen anders denken over relaties is dat een indicatie voor de toekomstige dynamiek in een gemiddelde levensloop. Dat raakt meteen de woningvraag. Want een turbulentere levensloop verhoogt de doorstroom van huishoudens op de woningmarkt. Na een scheiding volgt immers meestal minstens één verhuizing. Starters op de woningmarkt zijn daardoor steeds vaker exen, spoedzoekers of ouderen die voor het eerst alleen gaan wonen.
‘In Amsterdam woont inmiddels achter twee van drie voordeuren iemand zonder partner’
Daarmee is demografie ook economie: wie alleen komt te staan heeft doorgaans minder inkomen dan een gemiddeld koppel. Dat werkt door in wat iemand als single kan besteden of – in het algemeen – in de betaalbaarheid van wonen. Sociale gevolgen blijven evenmin uit. Volgens Jan Latten is men nog te weinig doordrongen van het feit dat het gezin met kinderen niet meer de meest voorkomende consumentengroep is. Koppels zonder kinderen, ‘empty nesters’, alleengaanden, co-ouders en alleenstaande ouders melden zich steeds meer als demografische categorie om rekening mee te houden. In Amsterdam woont inmiddels achter twee van drie voordeuren een volwassene als een huishouden zonder partner. Dat zorgt niet alleen voor een geringe bezetting per woning maar ook voor veel vraag naar sociale huurwoningen.
Zal voortgaande individualisering uiteindelijk de vraag naar kleinere woningen aanjagen? Wat zijn mogelijke consequenties bijvoorbeeld voor corporaties, gemeenten of zorginstellingen als het gaat om behoefte aan nieuwe woonvormen? Houdt men in de plannen voldoende rekening met eenzaamheid en de grotere behoeften aan zekerheid of geborgenheid in de woonomgeving die voortkomen uit demografische veranderingen?
Sociale en regionale verschillen tellen
Als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam heeft Jan Latten speciale aandacht gegeven aan regionale verschillen in het land. In zijn huidige lezingen schenkt hij daarom onder andere aandacht aan het feit dat regionale verschillen sterk samenhangen met ‘uitfiltering’ door selectief verhuisgedrag. Het is immers niet zo dat ‘van nature’ meer hoogopgeleiden in de Randstad worden geboren, ook al is het aandeel er fors hoger. Vergrijzing heeft eveneens met regionale uitfiltering te maken. Op basis van zijn wetenschappelijk onderzoek biedt Jan Latten daarmee onverwachte inzichten.
Toekomst
Wat is op middellange termijn te verwachten aan regionale verschillen? Zullen de verschillen continueren of intensiveren? Wat betekent dat voor regionale verschillen in kwaliteit van leven? Lokale of regionale opdrachtgevers kunnen ervan uitgaan dat Jan Latten in zijn presentaties de specifiek regionale of lokale sociaal demografische situatie weet te relateren aan nationale verhoudingen. Hoe uniek is de demografische doelgroep van een gemeente, corporatie of regionale organisatie in het licht van de landelijke context?
Duiding in media
Jan Latten heeft veel mediaervaring. Als voormalig CBS-hoofddemograaf en hoogleraar sociale demografie is hij vaak te gast in radio- en tv-programma’s. Ook is hij veel geciteerd duider in dag- en weekbladen en vaktijdschriften. Vanwege zijn onafhankelijke positie levert hij regelmatig een bijdrage aan het maatschappelijk debat. Eerder heeft hij populairwetenschappelijke boeken geschreven, ‘Liefde à la Carte’ met Malou van Hintum en ‘Geen Paniek, Liefde en Geluk in de 21e eeuw’.
Artikel afkomstig uit ACADEMY Magazine 2025
